นายสุเมธ ตันติเวชกุล เลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา ปาฐกถาพิเศษ หัวข้อ “สภาวะผู้นำ ฝ่าวิกฤติประเทศไทย” จัดโดยชมรมคอลัมนิสต์ นักจัดรายการวิทยุและโทรทัศน์ไทย สรุปว่า เรื่องผู้นำถือเป็นเรื่องธรรมชาติ ไม่ว่ามนุษย์ หรือ สัตว์มีความเหมือนกัน เพราะเป็นสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกันเป็นกลุ่ม ซึ่งผู้นำมีบุคลิกลักษณะที่แข็งแกร่ง มีความโดดเด่น ด้วยการแสดงออกหรือมีพละกำลัง
“คำว่าหัวหน้าหมายถึงผู้นำ มีความหมายในตัว คือ หัว และ หน้า แต่ตอนหลังมานี้คนที่เป็นผู้นำเอาแต่หน้า ไม่ค่อยมีหัวเท่าไหร่ เช่น สมัยบรรพบุรุษ เมื่อหัวหน้าออกรบ ทุกคนจะรอดูผล ใครชนะอีกฝ่ายหนึ่งจะยอมแพ้ แต่สมัยนี้โลกกลับตาลปัตร หัวหน้าอยู่ใต้ดินคอยสั่งการบังคับบัญชาผ่านระบบไอที บัญชาการรบในจอ และจะตายเป็นคนสุดท้าย คุณสมบัติของผู้นำ คือ ต้องมีความรับผิดชอบ มีความเชี่ยวชาญ รู้ที่ รู้ทิศ รู้ทาง หากผู้นำพาผิดที่ ผิดทิศ ผิดทาง ความหายนะจะเกิดขึ้น ประเทศเราประสบเรื่องนี้หลายครั้ง เพราะมีนโยบายที่ผิด ความรับผิดชอบเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่ ผู้นำในทุกวันนี้ ผ่านมาผ่านไป ไม่มีความรับผิดชอบ” นายสุเมธ กล่าว
นายสุเมธ กล่าวด้วยว่า หลายคนบอกว่าผู้นำต้องมีทั้งพระเดชและพระคุณ การมีพระเดช ต้องไม่ใช้อย่างพร่ำเพื่อ ไม่ใช้แบบขู่ไปเรื่อย ใครอยู่ตำแหน่งอะไร ได้อำนาจหน้าที่มาต้องใช้อย่างศักดิ์สิทธิ์ จำไว้ว่าอย่าหลงพระเดช ผู้นำบางคนเสพอำนาจจนหลงเหมือนติดยาเสพติด ต้องระวัง เพราะอำนาจไมใช่ของเราตลอดไป หากบริหารจัดการได้ ชีวิตจะมีคามสุข อยู่รอด และที่สำคัญจะทำให้องค์กรและประเทศที่ดูแลเจริญงอกงามไปด้วย ส่วนพระคุณต้องสะสมเอง เพราะเมื่อพระเดชจบ แต่พระคุณยังอยู่
“ผู้นำต้องเป็นผู้รู้ หากไม่รู้ต้องมีกุนซือ หรือนักปราชญ์ ถ้าผู้นำมีที่ปรึกษาที่ดี จะช่วยได้ในเวลาคับขัน เพราะต้องยอมรับว่าไม่มีใครรู้ทุกเรื่อง ซึ่งการบริหารบ้านเมืองต้องเรียนรู้เข้าใจ ทั้งภูมิประเทศ และสังคมว่า ดิน น้ำ ลม ไฟ เป็นอย่างไร คนแต่ละภาคมีความแตกต่างกันอย่างไร ถ้าไม่รู้เรื่องเหล่านี้จะบริหารบ้านเมืองได้อย่างไร บางคนรู้ว่าปัญหาทั้งหมดเกิดมาจากอะไร แต่นั่งเฉย ๆ แก้ปัญหาไม่ได้ ผู้นำเมื่อรู้ปัญหาต้องรีบเข้าไปแก้ไข หรือเวลามีปัญหาต้องให้คนเดินมาเราว่ามีปัญหาให้แก้ไข ถ้าทำได้เช่นนี้จะได้เป็นผู้นำที่ยอมรับได้ ผู้นำต้องเป็นสัตว์ได้หลายอย่าง เป็นนกพญาอินทรี ต้องบินสูง มองภาพรวม มองไกล
มองต่ำ พยากรณ์เหตุการณ์ได้ล่วงหน้าตลอดเวลา ผู้นำต้องเป็นเสือ เวลาเสือเคลื่อนไหว จะนิ่งเงียบ ไม่มีอะไรสั่นไหว รอเวลาจังหวะเหมาะสมออกล่า เพราะเสือแรงน้อย ไม่ใช่ไปที่ไหนใครก็รู้ และเวลามีปัญหาต้องไม่โวยวาย คำนวณการใช้ของที่มีน้อยให้เกิดประโยชน์สูงสุด เหมือนกับเสือที่จะล่าเหยื่อ ส่วนสัตว์ชนิดสุดท้าย คือ กวาง การเป็นผู้นำต้องเป็นเหยื่อไปพร้อมกันด้วย กวางไม่หนีเสือ สิงโต นั่นคือความฉลาด เพราะเก็บภาพอยู่ตลอดเวลา แต่รักษาระยะ เหมือนผู้นำต้องเอาปัญหาให้อยู่ในสายตาตลอด ไม่หนีปัญหา ผู้นำบางคนหนีตลอดเวลา เมื่อปัญหาสะสมวันหนึ่งจะรับไม่ไหว” นายสุเมธ กล่าว
นายสุเมธ กล่าวอีกว่า ผู้นำที่ดีต้องรักษาเวลาด้วย อย่าไปต่ออายุให้วุ่นวาย เมื่อหมดหน้าที่ ก็ลงหลังเสือให้เร็วที่สุด ผู้นำต้องสร้างศรัทธาให้ผู้ตามให้ได้ มิเช่นนั้นไปไม่รอด ศรัทธาสร้างได้ คือ ต้องเสียสละ คนเป็นหัวหน้าต้องละทิ้งความเป็นส่วนตัว ต้องคิดถึงบริวาร นึกถึงส่วนรวม นึกถึงประเทศชาติ เสียสละ การทำงานให้ ผู้นำต้องมีประชาภิบาล ความยุติธรรม มีศีล 5 ถ้าทำได้ เราจะรักษาตำแหน่งผู้นำไว้ได้